Początki powstania Warszawy opisane są w wielu powszechnie znanych legendach o Syrenie czy Warsie i Sawie. Każda ze wspomnianych historii odbija się echem we współczesnej kulturze, najwymowniej w herbie miasta. Pierwsze ślady organizacji grodowej z IX – X w. n.e. znajdują się po prawej stronie Wisły, na Bródnie. Kolejną ważną siedzibą książęcą był dwór usytuowany na najwyżej położonym punkcie Skarpy Warszawskiej – w miejscu dzisiejszego Zamku Ujazdowskiego, w sąsiedztwie Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Warszawskiego i Łazienek Królewskich. Po dwukrotnej dewastacji przez Litwinów i Jadźwingów w XIII w. na siedzibę władców wybrano miejsce, które stało się nią już docelowo. Przez niespełna 400 lat Warszawa stała się jednym z głównych miast Księstwa Mazowieckiego – był to okres od podziału Polski na dzielnice w 1138 r. do czasu wygaśnięcia męskiej linii ostatnich książąt mazowieckich w 1526, kiedy to Mazowsze zostało włączone do Korony.

Przełomowe dla Warszawy są dwie decyzje polityczne. Od 1596 r. miasto, ze względu na swe dogodne położenie, zostało ustanowione miejscem zjazdów sejmowych, także tych elekcyjnych. W latach 1596 – 1611 nastąpiło przeniesienie z Wawelu dworu królewskiego. Od tego czasu Warszawa stała się miastem rezydencjonalnym królów Polski. Niestety choć nie ma zachowanego dokumentu, który potwierdzałby jej stołeczność, to jednak ranga miasta wzrosła niezaprzeczalnie, a obecność króla i jego dworu wpłynęła na rozwój gospodarczy i społeczny Warszawy.

Najstarsza część dzisiejszej stolicy to oczywiście Stare Miasto. W obrębie murów obronnych zajmuje powierzchnię ok. 8 ha. Nowe Miasto, lokowane 100 lat później również nie zaspokaja gwałtownie wzrastającego przyrostu ludności. Wokół miast powstają organizmy terytorialne, w których nie obowiązuje prawo miejskie – tzw. jurydyki magnackie i kościelne. One również stymulują rozwój Starej i Nowej Warszawy.

Miasta nie omijają klęski żywiołowe – morowe powietrze, pożary , huragany, a także wojny, z których największe spustoszenie pozostawił Potop Szwedzki. Wojna polsko – szwedzka była w pewnym sensie ceną , którą trzeba było zapłacić za powołanie na tron potomka Jagiellonów - Zygmunta III Wazy. Choć jego pomnik jest jednym z niekwestionowanych symboli Warszawy i od XVII w. trwale wpisuje się w panoramę Starówki, postać króla budzi kontrowersje, zwłaszcza wśród krakowian.

Warszawa w drugiej połowie XVIII w. to główne centrum polskiego Oświecenia, którego ukoronowaniem było uchwalenie na Zamku Królewskim Konstytucji 3 Maja - drugiej konstytucji na świecie. Rewolucyjne i postępowe prawo nie zdołało jednak uchronić Polski od upadku. Reformy społeczne i polityczne okazały się spóźnione. Spadek otrzymany przez St. Augusta Poniatowskiego po epoce saskiej i rozbuchanym sarmatyzmie okazał się , przy nikłych talentach wojskowych i zobowiązaniach Familii Czartoryskich wobec Imperium Rosyjskiego, obciążeniem przytłaczającym dla kraju i dla samego króla. Tak dalece, że sprowadzenie bezczeszczonych królewskich prochów z rodzinnego Wołczyna do Katedry św. Jana przeszło bez większego echa, a nawet odbyło się w atmosferze wstydu.

Nic dziwnego, w warszawskich kościołach zostawili swe serca – Jan III Sobieski, Michał Korybut Wiśniowiecki, August II Mocny, Fryderyk Chopin, Władysław Reymont, Józef Ignacy Kraszewski, nawet Tadeusz Kościuszko, a w samej Archikatedrze spoczywają Ignacy Jan Paderewski, Henryk Sienkiewicz, Prymas Tysiąclecia Stefan Wyszyński.

W czasie utraty niepodległości Warszawa, będąc w granicach Imperium Carów Rosyjskich , niezależnie od rodzaju autonomii, czy to jako Królestwo Polskie, czy jako Księstwo Warszawskie była postrzegana jako trzecie miasto Imperium Rosyjskiego, zaraz po Moskwie i Petersburgu. Za rządów Rosjanina Sokratesa Starynkiewicza, prezydenta Warszawy w latach 1875 – 1892, stolica zyskała oświetlenie gazowe, tramwaje konne, wodociągi i czynne do dziś filtry wg angielskiej myśli technicznej Williama Lindleya – ojca i syna. Nie należy zapominać, że tu miało swój początek Powstanie Listopadowe, a upadek Powstania Styczniowego stał się przyczyną budowy Cytadeli.

Druga wojna światowa to tragiczna cezura dla Warszawy. Oddziela okres bujnego rozwoju miasta i erupcji kultury Dwudziestolecia Międzywojennego od epoki PRL. Wojenna gehenna, planowe wyburzanie miasta przez hitlerowców, powstania w Gettcie Warszawskim w 1943 r. i Powstanie Warszawskie w 1944, terror w okupowanej stolicy to wydarzenia, które wpłynęły w znaczny sposób na zmianę wizerunku demograficznego stolicy i ogromny ubytek kultury materialnej. Przypominają o tym setki kamiennych tablic na ulicach, usytuowanych w miejscach wykonywanych egzekucji oraz ważne muzea martyrologiczne, z których koniecznie należy odwiedzić multimedialne Muzeum Powstania Warszawskiego.

Współczesna ranga miasta wynika także z funkcji polityczno - stołecznych. Znajdują się w nim władze Rzeczypospolitej. Prezydent, Sejm, Senat, Urząd Rady Ministrów mają w nim główne, reprezentacyjne siedziby. I tak , jak za czasów sejmów w epoce szlacheckiej, do Warszawy zjeżdżają wszelkie niezadowolone z polityki rządu grupy społeczne, niejednokrotnie paraliżując główne trasy komunikacyjne miasta. W Warszawie posiadają też przedstawicielstwa inne państwa.

Warszawa wciąż się rozbudowuje, powstają nowe, atrakcyjne obiekty. W 1999 roku oddano do użytku nowoczesny gmach Biblioteki Uniwersyteckiej, z fantazyjnym ogrodem na dachu. Architektura podoba się zarówno studentom, jak i licznie przybywającym turystom. Jest połączeniem nowoczesności i inspiracji sztuką starożytnych świątyń. Tłumnie odwiedzane są otwarte w ubiegłym roku Muzeum Fryderyka Chopina i Centrum Nauki „Kopernik”. Miejsca dla grup zorganizowanych trzeba rezerwować z dużym wyprzedzeniem. Są to nowoczesne, interaktywne aranżacje, których zwiedzanie wymaga zaangażowania wielu zmysłów i używania nowych technicznych rozwiązań. Na Euro 2012 powstaje nowy Stadion Narodowy. W projekcie jest budowa siedziby wirtualnego Muzeum Historii Polski, jest też plan budowy Muzeum Sztuki Nowoczesnej. W szybkim tempie wznoszone jest Muzeum Historii Żydów Polskich. Wysokość najwyższego budynku w Polsce - Pałacu Kultury i Nauki, z którego można podziwiać panoramę miasta, została już przytłumiona wieżowcami wyrosłymi wokół. I dobrze, bo ten symbol radzieckiej dominacji w stolicy kuł iglicą w serca tych, którzy pamiętali przedwojenną zabudowę tej części Śródmieścia. Nie ma jednak wątpliwości, że dla wielu stał się symbolem stolicy. Nadal jest obowiązkowym punktem programu każdej wycieczki.

W Warszawie warto udać się na najsłynniejszy i najstarszy cmentarz - Stare Powązki. To skarbnica rzeźb pomnikowych o wysokim poziomie artystycznym. Na tym cmentarzu można uczyć się historii Warszawy snując opowieści o tych, którzy na nim spoczywają. Warto odwiedzić też inne cmentarze – ewangelickie, prawosławny i jeden z cmentarzy żydowskich. Na każdym z nich, w czasie Świąt Wszystkich Świętych, można spotkać znane i popularne osoby kwestujące na rzecz odnowy zabytków sztuki.

Na terenie Warszawy mieszczą się również rezerwaty przyrody, które chronią unikalną faunę i florę, zwłaszcza w starorzeczu Wisły, ale nie tylko. Jako jedyna stolica europejska możemy pochwalić się bliskością wielkiego kompleksu leśnego - Kampinoskim Parkiem Narodowym, uznanym także za międzynarodowy rezerwat biosfery.

Miasto można zwiedzać wg standardowych szlaków turystycznych, lub według własnego pomysłu. Koniecznie trzeba odwiedzić Zamek Królewski, Stare i Nowe Miasto. Malownicze Krakowskie Przedmieście i ulica Nowy Świat, zwłaszcza w weekendy, zamieniają się w deptak, na którym słychać rozmowy turystów we wszystkich językach. Warto nim pospacerować, żeby poczuć atmosferę salonu miasta i dawnego Traktu Królewskiego, słuchając muzyki Chopina płynącej z multimedialnych ławeczek znaczących szlak kompozytora w Warszawie. Dla wytrwałych proponujemy spacer wzdłuż malowniczej skarpy warszawskiej i podróż do Wilanowa. Dla bardziej wtajemniczonych – wizytę na Bielanach – w kościele oo. Kamedułów, czy w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu, obok którego pochowany jest ks. Jerzy Popiełuszko, a w podziemiach znajduje się jemu poświęcone muzeum. Warto też odwiedzić prawobrzeżne dzielnice Warszawy. Na Saskiej Kępie siąść obok Agnieszki Osieckiej, która od kilku lat ma już tu swój pomnik w okolicach domu, w którym mieszkała.

W ciągu blisko 100 lat Warszawa zwiększyła swe terytorium prawie sześciokrotnie (od 32 km² w 1916 r. do 512 km² w 2010 r.) W ślad za tym zwiększa się również liczba mieszkańców. To miejsce, w którym najłatwiej znaleźć pracę, najwięcej się zarabia, ale też koszty utrzymania są proporcjonalnie wysokie do średniej płacy. Jednym słowem – Warszawa przyciąga i tym samym zwiększa się zapotrzebowanie na szerzenie wiedzy o korzeniach i historii miasta, zmieniającego się w niebywałym tempie.