PAŁAC W ŚMIEŁOWIE
Pałac w Śmiełowie - historia, architektura i dziedzictwo Mickiewicza
Historia pałacu: ośrodek patriotyzmu na granicy zaborów
Pałac w Śmiełowie został wzniesiony pod koniec XVIII wieku dla Andrzeja Gorzeńskiego, w latach 1795 - 1797, tuż po II rozbiorze Polski. Jego lokalizacja - blisko dawnej granicy prusko-rosyjskiej - sprzyjała działalności patriotycznej. Według tradycji, pałac pełnił rolę punktu kontaktowego dla emisariuszy i dystrybucji zakazanej literatury, szczególnie w czasie powstania listopadowego.
Po okresie wojennym i użytkowaniu gospodarczym, od 1970 roku pałac jest oddziałem Muzeum Narodowego w Poznaniu. Przeszedł gruntowną renowację i dziś stanowi ważne miejsce pamięci narodowej.
Architektura klasycystyczna.
Projekt pałacu tradycyjnie przypisuje się Stanisławowi Zawadzkiemu - wybitnemu architektowi epoki klasycyzmu, choć brak jednoznacznych dokumentów potwierdzających jego autorstwo.
Styl budowli wyraźnie nawiązuje do włoskiego renesansu i twórczości Andrei Palladia.
Charakterystyczne elementy to:
- okazały portyk joński w korpusie głównym,
- galerie łączące pałac z oficynami,
- dachy łamane (potocznie nazywane krakowskimi).
Pałac harmonijnie wpisuje się w malowniczy krajobraz Szwajcarii Żerkowskiej - regionu znanego z urokliwych wzgórz i dolin.
Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie - jedyny taki obiekt w Polsce
Biograficzne Muzeum Mickiewicza: ślad poety w Wielkopolsce
W pałacu mieści się jedyne w Polsce muzeum biograficzne Adama Mickiewicza zlokalizowane w miejscu jego rzeczywistego pobytu - w 1831 roku. Placówka jest oddziałem Muzeum Narodowego w Poznaniu i od lat pielęgnuje pamięć o poecie.
Rodzina Chełkowskich, właściciele pałacu od końca XIX wieku, odegrała kluczową rolę w kultywowaniu tradycji mickiewiczowskiej. Ekspozycja muzealna obejmuje:
- pamiątki związane z życiem i twórczością Mickiewicza,
- eksponaty dotyczące innych wieszczów romantyzmu,
- stylizację wnętrz na epokę lat 30. XIX wieku.
Pałac jako salon patriotyczny i artystyczny
Śmiełów był miejscem spotkań elit intelektualnych i patriotycznych. Najbardziej udokumentowanym gościem jest Adam Mickiewicz. Tradycja łączy pałac również z wizytami:
- Henryka Sienkiewicza,
- Ignacego Jana Paderewskiego,
- generała Józefa Hallera,
- prymasa Edmunda Dalbora.
Park pałacowy i literackie inspiracje
Park w Szwajcarii Żerkowskiej: pomniki i symbolika
Pałac otacza rozległy park krajobrazowy, wkomponowany w wzgórza Szwajcarii Żerkowskiej. Znajdują się tu:
- pomnik Adama Mickiewicza,
- Ogródek Zosi - stylizowana przestrzeń inspirowana opisami z „Pana Tadeusza”.
Kawa u Gorzeńskich: literacka anegdota z „Pana Tadeusza”
Według lokalnej tradycji, zwyczaj parzenia kawy w pałacu - z udziałem tzw. „kapłanki kawiarni” - mógł zainspirować Mickiewicza do słynnego opisu w „Panu Tadeuszu”. Choć hipoteza ta nie jest potwierdzona źródłowo, została utrwalona w przekazach rodzinnych Chełkowskich i wspomnieniach mieszkańców regionu.
